Fizik Muayene Teknikleri
Damaryolunun uzun süre kullanımı, ancak düzenli takip ve sorunların erken saptanarak doğru müdahalelerin yapılması ile mümkündür. Bu sebeple diyaliz hemşiresi ve diyaliz hekiminin en önemli görevlerinden biri damaryolu takibidir. Damaryolunun takibinde sorun izlenen hastalar, damar cerrahına yönlendirilerek gerekli incelemelerin ve müdahalelerin yapılması sağlanmalıdır.
A-V fistüllerin muayenesi olası problemlerin saptanmasında önemli bir yer tutar. Fistülde venöz sistemin yüzeyel seyretmesi muayenede olası problemlerin kolay ve doğru bir şekilde saptanmasını sağlar. Tecrübeli bir diyaliz hemşiresi ve hekimi fizik muayene ile birçok problemi saptayabilir. Fistüllerin muayenesinde kullanılan yöntemler inspeksiyon, palpasyon ve oskültasyondur.
10.1.1 İnspeksiyon
İnsizyonun belirlenmesi: Operasyon yerinin incelenmesi ile operasyonun hangi arter ile ven arasında yapıldığı anlaşılabilir.
Fistül trasesinin izlenmesi: Fistül venlerinin gözlemi ile fistül damarlarının gidişatı belirlenebilir.
Damar çaplarının belirlenmesi: Damarlardaki genişlemeler ve fistülde izlenen pulsasyonlar muayenede gözlenir.
İğne yerlerinin değerlendirilmesi: Daha önceki kanülasyonlara bağlı damarda oluşan deformasyonlar, pseudoanevrizmatik alanlar ve lokal enfeksiyon bulguları saptanır.
Koldaki ödem ve çap artışının değerlendirilmesi: Koldaki ödem ve çap artışı venöz stazın varlığının göstergesidir.
Periferik dolaşımın gözlenmesi: Özellikle diabetik, periferik arter hastalığı öyküsü olan ve eski hastalarda fistüllü koldaki siyanoz, solukluk varlığı gözlenir.
10.1.2Palpasyon
Thrillin varlığının ve şiddetinin belirlenmesi: Palpasyon ile thrillin olup olmadığı ve şiddeti belirlenir.
Thrillin alındığı yerlerin değerlendirilmesi: Thrill alınan noktalar basınç farkının oluştuğu bölgelerdir. Anastomoz dışı yerlerde thrill hissedilmesi, bu bölgelerdeki venöz darlığın göstergesidir.
Fistül veninde alınan nabzın değerlendirilmesi: Fistül veni yumuşak kıvamda olmalıdır. Fistül veninde alınan nabız venöz darlık hakkında fikir verir.
Distal arteryel nabızların değerlendirilmesi: Distal nabızların varlığı ve pulsasyonun şid- deti ekstremitenin dolaşımı hakkında bilgiler verir.
Venöz stenoz ve venöz kaçışın değerlendirilmesi: Palpasyon ile venöz stenoz ve venöz kaçış noktaları belirlenir.
10.1.3 Oskültasyon
Oskültasyonla fistülün yeterliliğini, akım formunu ve nabız komponentini değerlendirebiliriz. Oskültasyon ile anastomoz bölgesinden tüm ven trasesi boyunca omuz bölgesine kadar fistül değerlendirilmelidir.